هرم آفتاب تابستان ، بی اختیار شیشه ماشین ها را پائین کشیده است و فستیوالی از آهنگ ها را به عابران پیاده ارزانی داشته. صدای گوینده رادیو، نوای سنتی و موسیقی های لایت در افواه آوای خوانندگان وطنی، دیگر حرفی برای گفتن ندارند. خوانندگانی که تشخیص صدای آن ها به سخت ترین کار ممکن برای عابران می ماند و درک اشعار اعتراض آمیزشان ناممکن. گویی در این میان ماراتنی میان «مرغ سحر» و «پارمیدا»ی محسن در کار است و لغات و استعارات جدید به فرهنگی غالب برای جوانان تبدیل شده است. حالا دیگر صدای آن ها از زیر زمین های شهر، به بیرون رخنه کرده است و باید رد پای تولیداتشان را در خودرو ها و پلیر ها جست و جو کرد. موسیقی هایی که هیچ گاه در انتظار دریافت مجوز باقی نمی مانند و به سریع ترین شکل ممکن فاصله زیر زمین ها تا مخاطبان خود را طی می کنند تا صدای اعتراض خود را به گوش دیگران برسانند. کسانی که نقطه مقابل موسیقی رسمی کشور قرار گرفته اند و هربار سعی می کنند فاصله میان خود و موسیقی عمومی را بیشتر کنند . هر روز صداهای عجیب تری از برخی فروشگاه های عرضه محصولات فرهنگی به گوش می رسد و سی دی فروش های کنار خیابان سوژه های تازه تری را به مشتریان خود عرضه می کنند. وبلاگ ها و وب سایت هایشان رشدی قارچ گونه پیدا کرده وافزایش ظریب نفوذ اینترنت آن ها را به کانون توجه جدیدی تبدیل کرده است. در این میان با گذشت روز ها کف سنی مخاطبان آن ها کمتر می شود؛ تا جایی که کودکان دبستانی نیز در راه مدرسه آهنگ های «ساسی مانکن» و «رضایا» را زمرمه می کنند و برای پیدا کردن آخرین آهنگ «هیچ کس» تقلا.
*موسیقی زیرزمینی چیست؟
موسیقی زیرزمینی عنوانی است که ابتدا در انگلیس و سپس در آمریکا به عنوان « نوعی از موسیقی که همراه با سبک و روشی از زندگی است » مطرح شد و به «موسیقی خارج از جریان غالب جامعه» لقب گرفت. ویژگی عمده این نوع موسیقی «غیرتجاری بودن» است و از اعتراض به جریان سلطه و مخاطبان محدود و خاص نیز به عنوان دیگر ویژگی‌های آن یاد می شود.
اما در ایران وضعیت این نوع موسیقی متفاوت است و به هر موسیقی و با هر ویژگی که از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز انتشار نگرفته باشد زیرزمینی گفته می‌شود. این اختلاف تعریف گاه موجب سردرگمی می‌شود. مثلا بر اساس قاعده، موسیقی پاپ - عامه پسند - به‌خاطر هدف آن که تامین بیشتر رضایت و پسند عامه مردم برای فروش بیشتر است، نمی‌تواند زیرزمینی باشد؛ اما بسیاری از خوانندگان این ژانر موسیقی در داخل کشور به عنوان خوانندگان زیرزمینی شناخته می‌شوند. در این شرایط از یک سو پاپ زیرزمینی، از سوی دیگر راک، تلفیقی و متال زیرزمینی و همچنین موسیقی رپ زیرزمینی به عنوان سه ژانر محوری این گونه موسیقی ها شناخته می شوند. این تقسیم‌بندی نه تنها ژانر موسیقی، بلکه تمایز مفاهیم و موضوعات ترانه زیرزمینی را هم مشخص می‌کند.
در حالی که در موسیقی پاپ زیرزمینی بیشتر از هر چیزی ترانه‌های ضدعاشقانه یا واسوخت تولید می‌شود، ترانه‌های راک بیشتر حال و هوای اعتراضی و انتقادی دارند. در موسیقی رپ زیرزمینی، مسئله اصلی سادگی روند تولید است که منجر به انتشار ترانه‌هایی با گستره مضامین بسیار وسیع شده و اکنون به شکلی خاص و نامتعارف ارایه می‌شود.
از گروه های برجسته راک و متال زیر زمینی که مورد توجه شبکه های تلوزیونی سوئد، انگلستان، کانادا، آلمان و شبکه های ماهواره ای قرار گرفته اند می توان به گروه های 127، آبجیز، آوار، اُرُد، اکسپلود، فانوس، کیوسک، نبض و ... اشاره کرد. با افزایش تعداد گروه های زیر زمینی، چند سال پیش، در میان ده ها نام خواننده جدید از شهر های مختلف و با سبک های گوناگون، کاستی با نام «مریم دی جی» به سرعت انتشار یافت و تابوی خواندن زیرزمینی دختران را شکست. «سالومه» خواننده رپ و هیپ هاپ و «پانی» نیز پس از اندک زمانی به این جرگه پیوستند تا دختران نیز سهمی در موسیقی زیر زمینی داشته باشند و سیطره آهنگ های آن ها تا شهر های کوچک نیز گسترده شود و خوانندگان دختر دیگری را به گروه های زیر زمینی ملحق کند.
*موسیقی زیر زمینی از هنر تا رسانه
واقعیت آن است که شکل جدیدی از موسیقی در ایران در حال رشد و توسعه است. با این حال نمی توان از موسیقی زیرزمینی، به شکلی که در جامعه رواج پیدا کرده است، به عنوان یک سبک جدید موسیقی تعبیر و آن را از جنبه هنری و ارزش‌های موسیقایی بررسی کرد. بلکه این نوع موسیقی به یک پدیده جدید فرهنگی- اجتماعی می ماند و پیش از آنکه هنر باشد، یک رسانه است.
در تحقیقی که توسط گروهی از دانشجویان دانشگاه تهران صورت گرفته است، مخاطبان و علاقه مندان به موسیقی های زیر زمینی از ترویج بی‌مسئولیتی، هیجان زا و محرک بودن، تحریک کنندگی جنسی، ساده و قابل فهم بودن، استفاده از لغات روزمره و خواندن اشعار به زبان محاوره به عنوان جاذبه های این نوع موسیقی نام برده اند.
هم اکنون اینترنت مهم ترین بازار معرفی محصولات گروه های زیر زمینی است و بسیاری از آلبوم های آن ها با کیفیت پایین و سطحی به دست مخاطبانشان می رسد.کیفیتی که حاصل ضبط آهنگ در یک استودیوی خانگی یا حتی روانه ساختن آلبوم جدید به بازار، به مدد چند میکروفون، هدست ویک رایانه است.
*نسل جدیدی از موسیقی های مبتدی
به طور کلی موسیقی زیرزمینی نحله‌ای ضدفرهنگی و ضداجتماعی است که نوع خاصی از زندگی را به اقشار مختلف به ویژه نوجوانان و جوانان عرضه می‌کند.این موسیقی به بیان شیوه های جدیدی از یک زندگی مطلوب می پردازد که زندگی به سبک فراآمریکایی، دوری‌گزینی از مسایل سیاسی، برخورد به اصطلاح طنزآمیز با مسایل اجتماعی، بی‌بند و باری در تمامی عرصه‌های زندگی فردی و اجتماعی، بی‌‌توجهی به نقش خانواده و به ویژه والدین،گرایش مفرط به عشق در معنای غیر واقعی و گوشه‌گیری و انزوا طلبی از مهم ترین مشخصه های آن است.
آنچه امروز در ایران موسیقی زیر زمینی نامیده می شود به هیچ وجه در گستره وسیع هنر زیر زمینی جایی ندارد و در نهایت می توان آن را موسیقی مبتدی نام گذاری کرد. به عبارتی فرهنگ زیر زمینی واژه ای است برای توصیف خرده فرهنگ هایی که سلایق آنها بنا به دلایل مختلف با فرهنگ قاطبه جامعه تفاوت دارد. اما به عقیده کارشناسان جامعه ما هم اکنون با آفتی به اسم موسیقی زیرزمینی مواجه است که هیچ نسبتی با موسیقی کلاسیک، سنتی و محلی ندارد و برای سامان دادن عرصه موسیقی باید کوشید تا بین این حوزه ها اختلاطی ایجاد نشود.
*مضمون موسیقی ها در زیر زمین
موسیقی زیرزمینی امروز فراگیرتر از آن چیزی شده است که در اواسط دهه ی 60 میلادی انتظار آن می رفت. امروزه از میامی تا بریتانیا و از توکیو تا تهران در گستره این نوع موسیقی قرار گرفته است؛ ولی در ایران این گروه های متعدد موسیقی از خاستگاه متفاوتی سرچشمه می گیرند.
با نگاهی گذرا به آثار برجسته گروه های موسیقی زیر زمینی می توان «اعتراض» را به عنوان مهم ترین مضمون آثار این گروه ها معرفی کرد. تا جایی که شاید بتوان گفت «اعتراض» مهم‌ترین دلیل مشترک زیرزمینی بودن یا شدن موسیقی است؛ اما نباید از یاد برد که زمینه‌های بروز این اعتراض ممکن است با یکدیگر تفاوت کامل داشته باشد. هنگامی که تعدادی از جوانان و نوجوانان گرد هم می آیند، شرایط سنی و زندگی خاص، آن ها را به اعتراض وا می دارد. کسانی که همواره به عنوان جامعه هدف تهاجمات فرهنگی قرار داشتند، شکلی افراطی از زندگی غربی و آمریکایی را الگوی خود قرار داده و گاه به ترویج بی بند و باری، روابط نا مشروع جنسی و عشق های خیابانی می پردازند. ادامه افراط گرایی ها در میان این گروه ها منجر به آن شده است تا گروه های شیطان پرست و نحله های دینی و مذهبی جدید نیز از میان گروه های موسیقی زیر زمینی منشعب شده و با راه اندازی سبک های منحصر به فرد و جدید موسیقی، به بیان مواضع خود بپردازند.
در نقطه مقابل این گروه ها، تعدادی از خوانندگانی که آثار خود را تنها به دلیل عدم دریافت مجوز و با شاکله ای فاخر تر روانه بازارهای زیر زمینی کرده اند، نگاه به مسایل اجتماعی و فرهنگی را سرلوحه کاری خود قرار داده و سعی می کنند با نزدیک شدن به آرمان های اصلی هنر زیر زمینی، به تلطیف فضای این نوع موسیقی ها بپردازند. جذب مخاطبان فراوان، نبود افراط گرایی در میان این آثار و طرح مسایل اجتماعی با تاسی از شرایط زیستی- شهری جامعه تا حدی توانسته است تلاش آن ها را به ثمر بنشاند. اما ماهیت اصلی موسیقی زیر زمینی هیچ گاه باعث نمی شود این آثار و مضمون های تازه شان به فضای عمومی جامعه نفوذ پیدا کنند.
با این حال، نوعی پارادوکس و دوگانگی در موسیقی زیرزمینی ایران مشاهده می‌شود. این موسیقی از سویی به دلیل انتخاب مضمون های خاص می‌خواهد زیرزمینی باشد و از دیگر سو به خاطر تمایل به داشتن مخاطب بیشتر و انتشار آثارش، نمی‌خواهد بیش از این در زیرزمینی باقی بماند. این وضعیت تناقض آمیز سبب شده که گروه‌های موسیقی زیرزمینی گاه به سوی زیرزمینی ماندن گرایش داشته باشند و گاه به سمت روزمینی شدن.
سلام دوست قدیمی :)